با کلیک برروی تصویر میتوانید تور مجازی این قلعه را مشاهده نمایید

روستای قلعه ای دولت آباد 

روستای دولت آباد قلعه ای مسکونی بازمانده از دوره قاجاریه و به نقلی دیگر مربوط به اواخر دوره زندیه است. این روستا تنها روستا در جهان است که ساکنان آن درون قلعه ای تاریخی زندگی می کنند. دور تا دور روستای دولت آباد را دیوارهای خشتی گلی بلند قلعه فرا گرفته که همچنان پابرجا مانده است. این روستا از نوع قلعه روستا محسوب می شود.
قلعه دولت آباد از نوع قلعه های دشتی و جلگه ای است که به صورت مستطیلی ساخته شده و 12 برج استوانه ای دارد که درون آن ها راه پله های مارپیچ برای رسیدن به محل نگهبانی وجود دارد. همچنین درون این برج ها محلی برای استراحت نگهبانان به صورت ماهرانه تعبیه شده است.
عنصر اصلی بنای قلعه خشت و گل است و در طول سالیان با وجود صدماتی که به آن وارد شده همچنان پابرجا مانده است. قلعه دولت آباد یک درب ورودی اصلی دارد که در ضلع جنوبی آن واقع است. این در بزرگ با دو لنگه چوبی عظیم ، پوشیده از ورق های آهنی است که آن را از هجوم آتش و حمله مهاجمان محفوظ می داشت.
این قلعه دری فرعی نیز دارد که در ضلع شمالی واقع شده و برای استفاده در مواقع ضروری ساخته شده بود. بالای این در فرعی اتاقی مشرف به درون و بیرون قلعه قرار دارد که به نظر می آید محل استقرار فرماندهان بوده باشد.
پس از ورودی در اصلی دالانی قرار دارد که دو طرف دالان محل استقرار چهار نگهبان دیده می شود.
همان طور که ظاهر قلعه نشان می دهد ، این قلعه توسط حاکمان محلی برای استقرار نظامیان ساخته شده بود و ورود غیر نظامیان به این قلعه منع می شد. قلعه دولت آباد در دوره قاجار محلی برای محافظت از راه ها و کنترل مردم محلی بوده است. همچنین شاهان و رجال قاجار در گذر از مسیر قم به اصفهان در این قلعه استراحت می کردند.
پس از مدتی با تغییر و تحولاتی که در اوضاع حاکمان محلی به وجود می آید ، این قلعه از حضور نظامیان خالی می شود و دو طایفه بزرگ کوچ نشین علی مردانی و کدخدازاده در این قلعه ساکن می شوند. این دو طایفه تا مدتی رویه کوچ نشینی خود را حفظ کردند و برخی از فصول سال را در مناطق خارج از قلعه چادر نشینی می کردند.
ساکنان روستا ابتدا دور تا دور قلعه خانه هایی ساختند که به لحاظ ساختار شبیه یکدیگر بود و از یک نقشه پیروی می کرد. برخی از این خانه ها هم دو طبقه ساخته شده بود. اصطبل ها هم بخشی از این خانه ها بودند. خانه ها در عین سادگی با محاسبات دقیق طراحی و فرم معماری ایرانی بنا شده اند.
به دلیل امنیت قلعه بعد از مدتی مهاجرانی از شیراز ، اصفهان و لرهای بختیاری به علت تبعید طایفه ای توسط حاکمان یا مهاجرت حاصل از فشار اقتصادی ، ساکنان جدید این قلعه شدند. به سبب این مهاجرت ها خانه های بیشتری ساخته شد و کوچه های تودر تو به وجود آمد که خیابان شمالی جنوبی روستا ، دسترسی به این کوچه ها را آسان می کند.
در آن زمان اطراف قلعه دولت آباد دشت ها و باغ های سرسبز ، قنات ها و نهرها با آب های زلال و روان و رودخانه قمرود که در ضلع شرقی قلعه در اکثر فصول سال پرآب بود ، قرار داشت و جلوه ای زیبا و آباد به این روستا می بخشیدند.
آب مصرفی ساکنان از چاه های کم عمقی که در برخی خانه ها و مسجد روستا حفر شده بود تامین می گردید. همچنین برای ذخیره آب در کنار در ورودی قلعه آب انباری احداث کردند.
در سال های اخیر خشکسالی و بی آبی باعث بیابانی شدن فضای اطراف قلعه شده و کشاورزی و دامداری اهالی روستا نیز محدود شده است. در حال حاضر خانواده های اندکی در این قلعه زندگی می کنند و اکثرشان از کهنسالان و میانسالان هستند. جوانان به علت خشکسالی و بیکاری به شهرها کوچ کرده اند. اما همچنان زندگی درون این قلعه ی تاریخی به شیوه ای سنتی جریان دارد. یک مغازه و مسجدی قدیمی درون این قلعه برقرار است و کشاورزان به کشت محصولات کم آب نظیر گل سرخ ، زعفران ، گندم و جو می پردازند.
رو به روی در اصلی قلعه مجموعه ای از خشت و گل وجود دارد که ابتدا کاروانسرا بوده و به عنوان شترخان هم شناخته می شود و بعدها تغییر کاربری داده است. همچنین آسیاب و آب انبار مجاور قلعه در فهرست آثار ملی ثبت شده اند.
بارگاه امامزاده ساریه خاتون ، مقبره درگذشتگان و شهدای روستای دولت آباد در کنار امامزاده ، خارج از قلعه در این روستا قابل مشاهده است و هرساله مراسمات مهم مذهبی در این مکان برگزار می گردد. به ویژه آیین نخل گردانی از سنت های بسیار قدیمی روستای دولت آباد است که هرساله برای عزاداری امام حسین(ع) برقرار می شود. نخل از ابعاد بزرگی برخوردار نیست و بخش پایین نخل که همانند تابوت است دارای 140 سال قدمت است اما بخش بالایی نخل دارای چوب های نو تر می باشد.
مسکونی بودن این قلعه تاریخی ، آثار تاریخی اطراف آن و طبیعت روستای دولت آباد آن را مستعد روستاگردی و بوم گردی کرده است ، آماده سازی زیرساخت ها ، حفاظت از قلعه و حضور گردشگران می تواند موجب رونق دوباره ی روستای دولت آباد شود.
عملیات مرمت قلعه تاریخی دولت آباد در سال 1396 از سوی سازمان میراث فرهنگی آغاز شده است. لازم به ذکر است این اثر در سال 1391 با شماره ثبت30533 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.